Baupunkt 190 – Schwere Luftwaffe FLAK Batterie Katwijk

Op 1 oktober 1942 wordt door de Duitse Wehrmacht ten behoeve van de Schwere Flak Abteilung 59 een stuk duingebied gevorderd tussen strandpalen 89 en 90. Op het stuk grond in de zeereep moest een zware luchtdoelbatterij verrijzen, die er voor moest zorgen dat het luchtruim tussen Katwijk en Wassenaar weerstand kon bieden aan de eskaders bommenwerpers die meer en meer bombardementen uitvoerden op Duitsland en haar bezette gebieden.

Het bewijs tot vordering van het perceel waarop de zware luchtdoelbatterij gebouwd moest worden. Gemeente Katwijk

De batterij had 9 geschutsbeddingen van 2 verschillende types, 2 commandobunkers, een L407 munitiebunker en meer als twee dozijn bunkers met een wand en dakdikte van minder als 2 meter. De laatst genoemde bunkers betroffen onder andere een radiobunker, woonbunkers, opslagplaatsen, een garage, generatorruimtes en een badhuis. Ook was er een grote kantine binnen de batterij.

Overzichtsfoto van de batterij met linksonder de L403 en midden boven de L404. Staatsbosbeheer

De batterij werd bemand door de Luftwaffe Flak Abteilung 594, die het zware 8,8cm geschut bediende. Ook was er bemanning voor de lichte stukken luchtdoelgeschut van 2- en 3,7cm. Deze werden bemand door de II./3.(fla)/Lw.Pz.Jg.Abt.16.

Geschutsbeddingen: L401 & L409

Er stonden 6 geschutsbeddingen van het type L401 en 3 van het type L409. In de L401’s stond FLAK88 (8,8cm) geschut opgesteld en in de L409’s FLAK40 (3,7cm) geschut. De L401’s lagen noordelijk in de batterij, de L409’s in het zuiden. Het aanwezige 3,7cm geschut was ter bescherming van de batterij. Het 8,8cm geschut werd ingezet om aanvallend op te treden. Voor extra opslag van munitie was er tevens een L407 munitiebunker gebouwd. Deze bunker was speciaal bedoeld voor opslag van munitie voor FLAK88 geschut of 10,5cm FLAK geschut. In feitte was deze munitiebunker overbodig, omdat elke L401 ook al munitieruimtes had.

In september 1944 is een deel van de batterij ontmanteld. Een aantal wapens waren elders nodig en zijn toen verwijderd. In 1945 werden er wederom een aantal wapens verwijderd. Nu waren ook de L409’s met hun FLAK40 kanonnen erin aan de beurt. Er ontstond kennelijk aan Duitse zijde een steeds groter tekort aan wapens. Aangezien het front toendertijd in Nederland niet aan de kust lag, vonden de Duitsers het blijkbaar niet nodig dat deze plek nog zo zwaar verdedigd moest worden.

L403

In het zuiden van de batterij bevond zich een commandobunker van het type L403. Vanuit deze bunker werden alle waarden die nodig waren om het geschut te richten berekend en doorgegeven. Dit werd gedaan met behulp van een afstandsmeter die op het dak van de L403 opgesteld stond. De gegevens van de afstandsmeter werden weer doorgegeven aan een rekenruimte beneden in de bunker. Na berekening van de benodigde gegevens, werden deze met de telefoon doorgegeven aan de geschutsbeddingen in de batterij. Er was hierom tevens een telefoonruimte in de bunker aanwezig. Verder waren er 3 officiersverblijven, 2 afwachtingsruimtes voor 9 man, een kolenruimte en een ruimte voor luchtverversingsapparatuur. De L403 en de L404 commandoposten zijn de enige van deze types die nog in Nederland aanwezig zijn.

L404

De padvinderswet op de muur van de afwachtingsruimte in de L404. D. Hoek

Tussen de L401’s stond de L404 commandobunker. Deze bunker was van binnen identiek aan de L403 commandobunker, maar op het dak, waar de afstandsmeter staat, was een extra plaats voor een Kommando-Hilfsgerät. Dit was een apparaat waarmee de berekeningen voor het geschut sneller gemaakt konden worden. Dit scheelde uiteraard tijd, waardoor het geschut sneller in de juiste positie gesteld kon worden. De L404 is na de oorlog in gebruik geweest door de scouting. In de bunker zijn ook nog een aantal wandschilderingen te vinden die met de scouting te maken hebben. Zij kregen deze bunker toegewezen als clubhuis, omdat hun eigen clubhuis in de oorlog in de brand gestoken was, zodat de Duitsers geen gebruik konden maken van het gebouw.

L407

In de uiterste noordoostelijke hoek van de batterij bevinden zich wat kleine opslagbunkertjes. Tussen deze bunkertjes ligt de L407. Deze bunker was speciaal bedoeld om munitie op te slaan voor 8,8 of 10,5 cm FLAK. Het was een munitiebunker met 2 grote opslagruimtes die met elkaar in verbinding stonden via de hal. Aan deze hal zaten ook de 2 uitgangen. Het dak van de bunker is in Katwijk met een dakdikte van ongeveer 2 meter gebouwd. De patronen lagen dus zoiezo veilig onder dit “dekbed” van beton. Het frapante aan de plaatsing van deze bunker is dat de L401 geschutsbeddingen voor 8,8cm FLAK zelf ook al munitieopslagruimtes hadden. Ook staat de munitiebunker aan de voet van het duin, terwijl de flakbunkers helemaal boven staan. Het is natuurlijk mogelijk dat de bunker voor een ander doel gediend heeft als waar zij oorspronkelijk voor bedoeld was. Weten doen we het niet.

De tekst “Arbeit adelt. Ich bleib Bürgerlich.” staat op de wand in een van de munitieruimten. D. Hoek

Küver 537

Vlakbij het duinpad wat achter de zeereep loopt lag een grote kantinebunker van het type Küver 537. Dit was een enorme bunker met in de hoofdzaal een podium, en een aparte ruimte voor de keuken. In deze bunker konden de manschappen van de batterij hun maaltijd met elkaar nuttigen. In de hoofdzaal staat ook een prachtige schouw die na de oorlog is opgemetseld voor de Scouting, die deze bunker een tijd hebben gebruikt. Bij hen stond de bunker ookwel bekend als “de Witte Bunker”. Zij waren hierheen verhuisd vanuit het hoofdkwartier van de Heeres Küsten Artillerie Abteilung 1230. Die bunkers konden ze niet meer gebruiken. Op sommige overzichtstekeningen staat aangegeven dat het hier om een L407 munitiebunker gaat. Dit is dus niet het geval. De L407 ligt een stuk noordelijker.

Manschappenverblijven

Ook waren er diverse woonbunkers gebouwd binnen de batterij. Hierin waren de manschappen van de batterij ondergebracht. De woonbunkers waren veelal goed onder de grond verstopt. Ze lagen binnen de batterij over het algemeen gelijk met het landniveau. Je zag dus geen bergjes uitsteken waaraan je zou kunnen herkennen dat er een bunker lag. Dit mocht ook wel, want het waren geen dikwandige werkjes.