Er was een tijd dat een groot deel van de Katwijkse bevolking in het bezit was van een stukje Katwijks aardewerk.  Een tegeltje aan de muur of een vaas op tafel. Dit zogenaamde Katwijkse aardewerk werd gekenmerkt door het veelvuldig gebruik van grijs, bruin en groen tinten en voorzien van het typerende druipglazuur. Vandaag de dag is het niet meer te vinden in de winkels als gebruiksvoorwerp uit het dagelijks leven, maar slechts nog als een vlaag Katwijkse nostalgie in de verzamelingen van de liefhebbers en handelaren.

Ons eigen aardewerk

Een naam die onomstotelijk verbonden is met Katwijks aardewerk is Henk van der Voet. In de roerige oorlogsjaren staat hij aan het roer van de toonaangevende Katwijkse onderneming Kunstaardewerk H. van der Voet. Henk wordt op 17 november 1906 in Warmond geboren als Hendrik van der Voet. Hij is het tweede kind van Nicolaas van der Voet en Wilhelmina Elisabeth Carolina van Hensbergen. Het eerste kind wordt in 1905 geboren, het is een meisje dat Christina wordt genoemd.  In 1907 komt vader Nicolaas echter te overlijden en verhuist moeder Bets van Warmond naar haar familie aan de Morsweg 11 in Leiden. In mei 1909 hertrouwd ze met de eveneens uit Leiden afkomstige Gerardus Klinkenberg.

Een nieuwe eigenaar

Gerardus is van beroep kleidraaier en werkzaam voor de firma Oosthoek in Alphen aan de Rijn. Eind oktober 1914 verhuist het gezin Klinkenberg naar Katwijk en neemt zijn intrek in een woning aan de Stengelinstraat nr. 3. Ondanks het huwelijk van zijn moeder met Gerardus Klinkenberg behoudt Henk en zijn zuster Stien hun eigen naam, Van der Voet. In 1916 besluit Gerardus als keramist voor zichzelf te beginnen en huurt een bedrijfsruimte aan de Remisestraat. De Katwijk Aardewerk fabriek is een feit. In juli 1930 verhuist het gezin Klinkenberg wegens gezondheidsredenen van vader Gerardus naar Zeist. Henk en zijn zuster Stien blijven achter in Katwijk. Met deze verhuizing staat Henk, dan pas 23 jaar oud, plots aan het hoofd van het bedrijf. Henk is dan al geruime tijd bij zijn vader in de leer geweest en neemt de dagelijkse leiding van de fabriek op zich, terwijl zijn oudere zus Stien zich om de winkel bekommerd. In 1934 verhuisd zij na haar huwelijk met dominee Wouter de Jong naar Friesland, en staat Henk er alleen voor.

Het briefhoofd van Kunstaardewerk H. van der Voet in de NSB kleuren rood en zwart. E. Wolthaus

De zaken gaan goed

Het is 1938, Henk is inmiddels getrouwd met Lena de Bes en de zaken gaan goed. Het bedrijfspand is inmiddels eigendom geworden zodat er geen huur betaald meer hoeft te worden. In diverse winkeletalages is Katwijks aardewerk te bewonderen. Niet alleen als gebruiksvoorwerpen, maar er is ook een grote vraag naar souvenirs voor de grote stroom toeristen die de badplaats Katwijk jaarlijks bezoeken. De miniatuur Witte Kerkjes vinden gretig aftrek en bestaande kannetjes en vazen uit de catalogus worden voorzien van de tekst “Katwijk aan Zee”. Ook voor andere gemeenten in Nederland wordt er souvenirwerk geproduceerd. Henk’s werk is te herkennen aan de signaturen HV, HVoet en HvdV, vooraf gegaan door de letters KW. Deze worden voordat het aardewerk de oven ingaat door hem in de bodem gekrast.

Bij de NSB

Buurman Schelvis, Henk wendt zijn invloed aan om hem uit de gevangenis te krijgen zodat hij en zijn gezin kunnen onderduiken. M. van Rijn

Inmiddels is Henk in politiek opzicht, net als vele kleine zelfstandige ondernemers in Nederland, geïnteresseerd geraakt in het Nationaal Socialisme van Mussert en heeft zich aangesloten bij de Katwijkse afdeling van de NSB. Dit lidmaatschap heeft als gevolg dat hij toetreed tot de WA en in zwart uniform door het dorp gaat. Henk staat in Katwijk bekend als een amicale kerel en is een graag geziene persoonlijkheid. Als zijn joodse buurman Aron Schelvis, van de ijssalon uit de Voorstraat, in de problemen komt en wordt gearresteerd, weet Henk hem samen met medewinkelier Dhr. Z uit de cel te krijgen. Schelvis krijgt hierdoor de gelegenheid om bij familie in Leiden onder te duiken, en zal daardoor samen met zijn gezin de oorlog overleven.

In Duitse krijgsdienst

Heilig overtuigd van zijn plicht als Nationaal Socialist treed Henk eind maart 1943 in Duitse dienst bij het Freiwillige Legion Niederlande. Het Legioen was opgericht in juni 1941 nadat de leider van de NSB Mussert en Generaal Seyffardt zich sterk hadden gemaakt voor een louter Nederlandse eenheid binnen de Waffen SS.  Vaak onder valse voorwendselen werd er binnen de afdelingen van de NSB vrijwilligers geronseld voor eenheden die in de praktijk helemaal geen Nederlandse gevechts formaties waren. Zo ook in het geval van Henk die op 31 maart 1943 uit Katwijk vertrekt naar SS-Ausbildungslager Sennheim in de Elzas waar hij bij de 6^e kompanie wordt ingedeeld.  Dhr. G.J. van der L. uit de Tramstraat wordt door Henk als zaakwaarnemer aangesteld. Van der L. is eveneens lid van de NSB en neemt in Henk’s afwezigheid de zakelijke leiding van de fabriek aan de Remisestraat over. Hij leidt op dat moment de Duralinit Naadlooze Vloerenfabriek en is een goede bekende van Henk.

Een tegeltableau gemaakt door Henk van der Voet in 1942. E. Wolthaus

Sennheim

SS-Ausbildungslager Sennheim bevindt zich in het huidige Cernay aan de Frans-Duitse grens, en was ironisch genoeg gevestigd in een voormalige inrichting voor geesteszieken. Henk komt daar te zitten tussen vrijwilligers uit, wat door de Nazi’s, Germaanse landen worden beschouwd. In Sennheim houden de Nazis zich grotendeels bezig met het opleiden van onderofficieren die in een later stadium bij een willekeurige SS gevechtseenheid zullen worden geplaatst voor een militaire basistraining. De opleiding die men in Sennheim genoot was niet gewapend en de nadruk lag in de eerste instantie op sport en studie.

Het afscheid valt niet mee

Thuis in Katwijk gaan de zaken gewoon door. In mei 1943 viert medewerker Chris Snijder uit de Waal Malefijtstraat  zijn 25 jarige jubileum bij de Katwijk Aardewerk fabriek en ontvangt hij een brief van Henk, geschreven op 11 april 43, vlak na zijn aankomst in Sennheim. Henk feliciteert hem met zijn jubileum en wenst hem geluk en wijsheid in zijn verdere loopbaan. Het afscheid was hem weliswaar zwaar gevallen, maar hij was toch blij dat hij uiteindelijk gegaan was. Henk was tevens van mening dat hij al veel eerder dienst had moeten nemen om zijn idealen te dienen.

De BS doet huiszoeking in huize van der Voet aan de Parklaan no. 1 D. Hoek

Een roemloos einde

In de oorlog krijgen Henk en Lena twee kinderen, zoon Nico, vernoemd naar zijn opa, en dochter Theodora. Deze laatste wordt precies een jaar voor de bevrijding geboren op 5 mei 1944 in de kraamkliniek van het Academisch Ziekenhuis te Leiden. Deze heugelijke gebeurtenis wordt op 12 mei 1944 gemeld in de familieberichten van het NSB orgaan de Volk en Vaderland. Henk is dan reeds bevorderd tot SS Rottenfuhrer (korporaal) en bevindt zich op het moment van haar geboorte met zijn eenheid ergens in Rusland. Eind april 1945 gaat het echter fout en komt Henk op 29 april om in de omgeving van Berlijn in de eindstrijd tegen de Russen. Hierna houdt Kunstaardewerk H. van der Voet op te bestaan. Na de bevrijding  doet de BS in zijn huis aan de Parklaan een huiszoeking op zoek naar belastend materiaal voor een zaak tegen Henk. Niet wetende dat dit reeds vergeefse moeite is. Lena en haar twee jonge kinderen worden afgevoerd en geïnterneerd.

Erfenis

Na zijn dood laat Henk in de vorm van duizenden stukken aardewerk een erfenis na die Katwijk op keramiek gebied destijds op de kaart zette. Vandaag de dag vinden zijn objecten nog steeds gretig aftrek bij antiquairs en verzamelaars. Het voormalige fabriekspand aan de Remisestraat is er vandaag de dag nog steeds en doet nu dienst als showroom van Smederij Haasnoot. In 2005 verschijnt van de hand van José Plevier het boek “Katwijk Aardewerk en Klinkenberg Zeist 1916-1996. Dit boek geeft een goed overzicht van het oeuvre van Katwijk Aardewerk en het werk van Henk van der Voet. De levensloop van de familie Klinkenberg komt uitgebreid aan bod en tevens worden de productieprocessen gedetailleerd toegelicht.

Dat Katwijk Aardewerk ook in Katwijk nog steeds tot de verbeelding spreekt bewijst de tentoonstelling die in augustus 2010 plaatsvindt in Galerie de Kunstberg. Deze wordt uitermate goed bezocht, waarbij men tevens in de gelegenheid is om een authentiek stukje Katwijk Aardewerk aan te schaffen. Dat na de oorlog een groot deel Katwijk’s aardewerk als hopeloos ouderwets werd bestempeld en uiteindelijk in de vuilnisbak terechtkwam wordt voor het gemak maar even vergeten.