Naast de NSB was er in het vooroorlogse Nederland sprake van een schare aan soortgelijke politieke splinterpartijen, zoals de NSNAP. Deze fascistische golf was op gang gekomen na de oprichting van de Nationaal Socialistische Beweging in 1931 door voormalig bouwkundig ingenieur Anton Mussert.

Verkiezingsnederlaag

Met name na de verkiezingsnederlaag van de NSB in 1937 schoten kleine fascistische partijen als paddenstoelen uit de grond. Mensen die ontevreden waren met de slappe antisemitische houding van Mussert en meer aansluiting wilden met NSDAP van Adolf Hitler besloten zich af te scheiden en een eigen partij op te richten.

Reeds in de jaren voor de oorlog deed de NSB regelmatig Katwijk aan. E. Wolthaus

Spreker van de Beweging

Eén van die voormalige NSB leden was ds. G. van Duyl. Afkomstig uit het Friese Koudum was Gerrit van Duyl, afgestudeerd theoloog en Nederlands Hervormd predikant, in 1933 toegetreden tot de NSB. Samen met ds. L.C.W. Ekering Nederlands Hervormd Predikant en presentator van het AVRO radio programma Ochtendwijding. werd Van Duyl gezien als één van de beste sprekers van de Beweging.

Antisemitisme

Zijn redevoeringen waren doorspekt met krachtige en agressieve taal. Antisemitische uitspraken werden door hem dan ook niet geschuwd. Al snel werd Van Duyl een veelgevraagde deelnemer in lokale politieke debatten. In april 1935 neemt hij het in Noordwijk op tegen H.G. de Boer; lid van de Rooms Katholieke Staatspartij en in het dagelijks leven hoofdonderwijzer van de R.K. jongensschool in de Zeestraat. En op woensdag 9 december 1935 was Van Duyl te gast bij een bijeenkomst in Katwijk aan Zee.

Tegen de verzuiling

Van Duyl hoopte door middel van de NSB de verzuilde politieke structuur van ‘het door politiek christendom verscheurde volk’ te doorbreken en het naar zijn ’door God gewilde eenheid’ terug te brengen. Hij was tegen de democratie en was voorstander van een krachtig autoritair bewind onder het gezag van een sterke leider zoals Hitler of Mussolini.

Breuk

Mussert was dusdanig onder de indruk van het redenaarstalent van Van Duyl dat hij hem binnen de partij tot hoofd van de afdeling Vorming benoemde. Hierbij was Van Duyl tot 1937 verantwoordelijk voor de politieke vorming van de leden. Hierna was de breuk tussen Van Duyl en de NSB een feit. Hij was klaar met de slappe koers van de NSB en werd na een aanvaring met Mussert dan ook resoluut uit de partij gezet.

Van Duyl spreekt tijdens een bijeenkomst van de NSB. Wikipedia

Schandaal

Ondanks zijn turbulente privéleven, hij was inmiddels gescheiden vanwege een affaire met een minderjarige catechisante, en zijn politieke overtuiging bleek Van Duyl nog steeds in staat om beroepen te worden als voorganger van de vrijzinnige gemeenschap in Ooster- en Westerblokker en Schellinkhout.

NSNAP

Na zijn vertrek uit de NSB was hij in 1938, samen met oud-NSB’er ds. G. Hofstede, één van de oprichters van de Nederlandsche Volkspartij. Deze partij was echter geen lang leven beschoren en Van Duyl werd vervolgens lid van de NSNAP en Germaansche SSVoortgekomen uit de Nederlandse SS, met als doel propaganda en werving voor de Duitse Waffen SS.

Naar Katwijk

Binnen de Nationaal-Socialistische Nederlandse Arbeiderspartij was Van Duyl eveneens een gevierd spreker en trok voor de partij het land in om lezingen te geven. Op woensdag avond 16 juli 1941 was Katwijk aan Zee aan de beurt. Door de Leidse afdeling van de NSNAP was het Reederij gebouw aan de Boulevard afgehuurd voor een bijeenkomst waarbij Van Duyl namens de partij een toespraak zou geven. Echter op de avond zelf moest Groepsleider Stol meedelen dat Van Duyl wegens ziekte verhinderd was en dat in zijn plaats de Haagse Kringleider Goyvaerts zou spreken.

Ons volk moet tot den strijd gebracht worden. Volksgenooten: schaart u achter de banier van het Hakenkruis.

J.A.C. Goyvaerts

16 juli 1941, Katwijk aan Zee

In de Casa Cara

Op 16 september 1941 werd Katwijk nogmaals door de NSNAP bezocht. Wederom onder leiding van de Leidse Groepsleider J.A. Stol werd er in Café de Casa Cara aan de Tramstraat een Openbare Vergadering georganiseerd waarbij Van Duyl acte de présence zou geven. Ditmaal niet verhinderd door ziekte sprak Van Duyl de aanwezigen toe in de achterzaal van de Casa Cara met als thema “Groot Duitsch bewustzijn tegen Hollandsche engheid”. Een verslaglegging van de bijeenkomst in het Leidsch Dagblad van 17 september 1941 laat niet aan de verbeelding over dat de bijeenkomst een zeer antisemitisch karakter had.

Wij zijn aangewezen op het grote Duitsche Volk en trotsch op velen van onze jongens die optrokken om tegen Rusland te vechten. Zij zijn den ware Nederlanders die toonden wat het Groot Duitsch bewustzijn waard is. Onder den Führer zal de wereld een toekomst hebben.

ds. G van Duyl

16 september 1941, Casa Cara – Katwijk aan Zee

Het strooibiljet van de Openbare Vergadering der NSNAP in Katwijk aan Zee. E. Wolthaus

Ondergang en overlijden

Op 27 september 1941 werd de NSNAP op last van de Duitsers opgeheven. In augustus 1943 vertrok Van Duyl met zijn tweede vrouw naar Duitsland. Pas na de oorlog, in mei 1946, werd hij in Nederland gearresteerd. In tegenstelling tot zijn voormalig mede NSB lid Max Blokzijl wist hij echter het vuurpeloton te ontlopen. Wel werd Van Duyl in april 1948 door het Bijzonder Gerechtshof in Amsterdam met aftrek van voorarrest tot tien jaar gevangenisstraf veroordeeld. In 1951 werd hij op vrije voeten gesteld. Op 27 december 1952 kwam Gerrit van Duyl, theoloog en Nationaal Socialistisch politicus op 64 jarige leeftijd in Den Dolder, Utrecht te overlijden.