De Burgemeester van Rijnsburg maakt bekend, dat hem vanwege den Directeur van de Stedelijke Lichtfabrieken te Leiden is medegedeeld, dat met ingang van 23 September 1944, de uren, waarop gas gebruikt kan worden, opnieuw, als volgt, worden gewijzigd:
Algehele stopzetting
Loco Burgemeester C. D. van der Vijver. Fam van der Vijver
In navolging van bovenstaand bericht maakte Loco Burgemeester C.D. van der Vijver op maandag 2 Oktober 1944 bekend dat de gasvoorziening in Rijnsburg geheel stop zou worden gezet. Er zou tevens geen sprake meer zijn van een waakvlam in het fornuis. Rijnsburg had in tegenstelling tot Katwijk geen eigen gasfabriek. Op de Dijk richting aan het Oegstgeesterkanaal stond een gashouder die bevoorraad werd door de gasfabriek in Leiden.
Van der Vijver stond, na de arrestatie van zijn voorganger Geert Hermans, als vervangend Burgemeester aan het hoofd van de gemeente Rijnsburg en was in het dagelijks leven eigenaar van Conserven Fabriek van der Vijver. Hermans werd eind 1944 vervangen door NSB burgemeester Ph. A.J. Schipper.
Kolen in Nederland
Waar voorheen nog gekookt kon worden op werkdagen tussen 07:00 – 07:30 en 17:00 – 19:00, en op Zondagen tussen 08:30 – 09:00 en 12:00 – 14:00 was er nu helemaal geen gelegenheid meer om op gas te koken. Aan het eind van 1944 was de kolen voorraad in Nederland dusdanig geslonken dat er maatregelen genomen moesten worden. Er was in Nederland op dat moment nog geen sprake van een uitgebreid landelijk gasnetwerk. De huizen die een aansluiting hadden werden voorzien van gas uit plaatselijke kolengestookte gasfabrieken.
Warme maaltijd
Om de inwoners van Rijnsburg toch één keer per dag van een warme maaltijd te kunnen voorzien werd er een zogenaamde Vervangingskeuken opgericht. Hierbij werd er op een centrale plaats gekookt om vervolgens het voedsel over diverse uitdeelposten in het dorp te verdelen. Deze uitdeelposten waren o.a. gevestigd in de veilingen gebouwen Flora en Bloemenlust, in de Burgemeester Meijboomstraat, de Brouwerstraat, de Vliet NZ, de Kerkstraat en de Langevaart. Het koken van het voedsel vond plaats bij Conserven Fabriek van der Vijver aan de Kanaalstraat. Het verstrekte voedsel bestond uit vier dagen stamppot, twee dagen pap en één dag soep. Dit was vastgelegd in de voorschriften van het Rijksbureau voor VoedselvoorzieningVerantwoordelijk voor het voedselbeleid in Nederland tijdens de Tweede Wereldoorlog.
Op de bon
Per persoon was er een portie van 3/4 liter beschikbaar, hiervoor moest f 1,40 per week betaald worden. Om in aanmerking te komen voor voedsel moest in ieder geval een aardappelbon ingeleverd worden. In de spaarzame gevallen dat er ook vlees, boter of vet in verwerkt werd moesten hiervoor additionele vlees en boterbonnen voor ingeleverd worden.
Om in aanmerking te komen voor de vervangingskeuken diende men zich van te voren op te geven in het lokaal van het Distributie kantoor in de Kerkstraat. Op vertoon van de nieuwe Distributie stamkaart en de bijhorende bonnen voor gort, aardappelen en taptemelk kon men zich, na de betaling van de f 1,40 met gepast geld, aanmelden. Men kreeg hiervoor per persoon vervolgens een weekcoupon met zeven dagbonnen. Op vastgestelde tijden kon men dan het voedsel bij de diverse uitdeelposten afhalen. Wat er over was werd uitverkocht. Deelname aan de Rijnsburgse Vervangingskeuken gold ook voor inwoners van Oegstgeest die op de rand van Rijnsburg en Oegstgeest woonden.
‘Zelfverzorgers’
Er was ook sprake van zogenaamde ‘Zelfverzorgers’. Mensen die zelf beschikking hadden over aardappelen moesten per persoon hiervan drie kilo aanleveren bij de Centrale Keuken in de fabriek van C.D. van der Vijver. In ruil daarvoor hoefde men dan hun aardappelbonnen niet in te leveren. Ze kregen een inleverbewijs voor hun zelf meegebrachte aardappelen die ze weer bij het Distributie kantoor konden inleveren tegen de weekcoupons.
Klachten
Het voedsel uit de Vervangingskeuken was niet van hoog niveau en vaak al koud voordat men thuis was gekomen. De vrijwilligers van de uitdeelposten hadden het dan ook regelmatig zwaar te verduren. Uitgesproken commentaar op het voedsel was niet van de lucht. Voor klachten, wensen en op – of aanmerkingen kon men terecht bij de Gemeente Rijnsburg. De uitvoering van deze ondankbare taak lag bij de Plaatselijke Leider van de Vervangingskeuken tot wie men zich iedere Woensdagochtend tussen 09:00 en 10:00 kon richten in het Gemeentehuis aan de Kerkstraat.
Strooibiljetten
Een strooibiljet met mededelingen van de Rijnsburgse Vervangingskeuken. E. Wolthaus
De gemeentelijke mededelingen aan de Rijnsburgse bevolking aangaande de Vervangingskeuken werden gedaan middels strooibiljetten. Drukkerij ‘De Rijn’ van J. VerhagenDe voorloper van de huidige Uitgeverij Verhagen in Katwijk aan de Oegstgeesterweg had van de Gemeente Rijnsburg opdracht gekregen om deze te drukken. In verband met de papierschaarste werd echter na twee weken overgegaan op raampublicaties bij de Rijnsburgse winkeliers. Iedere donderdagmiddag omstreeks 16:00 kon men hierop de laatste mededelingen aangaande de Vervangingskeuken lezen.
Te kort
Het kwam ook meer dan eens voor dat men eten te kort kwam bij een uitdeelpost. De reden hiervan was dat er altijd deelnemers aan de Vervangingskeuken bij een andere post eten haalden dan hen toegewezen was. Of juist dat men frauduleus bij meer dan één uitdeelpost voedsel probeerde te bemachtigen. Verder was het zaak dat je op tijd was. Er werd uitgedeeld tussen half twaalf en twaalf uur, en voor laatkomers werd niets bewaard !
Het einde
Met de Bevrijding en de voedseldroppings in het kader van Operation Manna kwam er een eind aan de honger in West Nederland. De hongerwinter van ’44-’45 had aan meer dan 20.000 Nederlanders het leven gekost. De bevrijding betekende ook het einde van het Rijksbureau van Voedselvoorziening en de Vervangingskeuken. Zonder deze maatregelen hadden er in het laatste jaar van de oorlog nog meer mensen het leven gelaten. Levensmiddelen bleven ook na de oorlog nog geruime tijd op de bon. Dit duurde tot begin jaren ’50. Koffie was in 1952 het laatste product dat ten slotte weer vrij verkrijgbaar werd.