Na het tekenen van de Nederlandse capitulatie in mei 1940 waren er door Katwijk, Rijnsburg en met name Valkenburg overal oorlogsgraven te vinden. Niet alleen op de begraafplaatsen naast de kerken maar ook op locaties waar dusdanig hevig gevochten was dat men genoodzaakt was om de gesneuvelden ter plekke te begraven. Ongeacht of dit nu Nederlandse of Duitse soldaten waren. Hierdoor kon men tijdens en in de eerste jaren na de oorlog bijvoorbeeld op willekeurige plaatsen in het duin, op het terrein van het Zeehospitium en langs de Cantineweg oorlogsgraven vinden.

Beheer en adminstratie

Om deze graven administratief te beheren en te onderhouden was er binnen de Nederlandse Overheid en Defensie geen organisatie die zich hier mee bezighield. Er was het Rode Kruis, maar die had de kerntaken om vermiste personen op te sporen en hulp te verlenen in oorlogssituaties. Daarnaast was er de dienst voor Identificatie en berging van het Ministerie van oorlog maar diens verantwoordelijkheden hielden op na het bergen en identificeren van de gesneuvelden.

Een veldgraf in de omgeving van het vliegveld. E. Wolthaus

Een stichting

Toch kwam uit deze hoek de oprichting van een stichting die zich bezig ging houden met het verzamelen van gegevens van Nederlanders die tijdens de Tweede Wereldoorlog zijn omgekomen, niet alleen in Nederland maar wereldwijd. Zover als Azië en Rusland werd er onderzoek verricht naar lot van Nederlandse gesneuvelden en vermisten. Op initiatief van reserve luitenant-kolonel Dr. A. van Anrooy, werd op 13 september 1946 de Nederlandse oorlogsgravenstichting opgericht. Koningin Wilhelmina werd beschermvrouwe en prins Bernhard erevoorzitter.

De Volksbund

In Duitsland was reeds een soortgelijke organisatie actief, de Volksbund Deutsche Kriegsgräberfürsorge e. V. Deze was opgericht in 1919 door onder andere de architect Heinrich Straumer die aan het einde van de Eerste Wereldoorlog werkzaam was geweest bij de Duitse gravendienst en Siegfied Emmo Eulen. Deze laatste was tijdens de oorlog verantwoordelijk voor de aanleg van Duitse begraafplaatsen in Polen en Turkije. Tevens werd gepoogd om in samenwerkingsverband een internationale oorlogsgravenorganisatie op te zetten. Dit is niet gelukt.

Vrijwilligers

Om te beginnen had de Oorlogsgravenstichting zoveel mogelijk gegevens nodig van Nederlanders die tijdens de Tweede Wereldoorlog waren omgekomen. Het verzamelen van deze gegevens werd gedaan door een kleine staf en een toegewijd team van vrijwilligers. Er werd een archief opgezet met de gegevens van alle Nederlandse oorlogsslachtoffers. Er werd gezocht in de archieven van de Ministeries van Oorlog en Sociale Zaken, het Rijksinstituut voor Oorlogsdocumentatie en het Nederlandse Rode Kruis. Tegelijkertijd spoorden zij nabestaanden op en zochten in gemeentearchieven om te controleren of de gevonden gegevens klopten.

Nederlandse oorlogsgraven in het duin. E. Wolthaus

Loenen

In 1947 werd door de Nederlandse regering aangevangen om de stoffelijke resten van de Nederlanders die verspreid in Nederland en Duitsland waren omgekomen, over te brengen naar één centrale bergraafplaats. Om dit te kunnen realiseren begon de Oorlogsgravenstichting in 1948 met de aanleg van een ereveld in Loenen op de Veluwe, bij de gemeente Apeldoorn. Op 18 oktober 1949 opende Prinses Wilhelmina het ereveld waar nu bijna vierduizend Nederlanders begraven liggen. Een groot aantal van de slachtoffers die in Katwijk, Rijnsburg en Valkenburg begraven lagen werden eveneens overgebracht naar Loenen.

Het Nederlandse eregraf in Valkenburg. E. Wolthaus

Begraafplaatsen

De gemeente Katwijk telt vijf begraafplaatsen met graven die geregistreerd staan bij de Oorlogsgravenstichting. Het betreft de oude NH begraafplaats Katwijk aan Zee, Gem. begraafplaats Duinrust, NH begraafplaats Rijnsburg, Geref. begraafplaats Rijnsburg en de militaire begraafplaats in Valkenburg. Deze begraafplaatsen zijn bij de ingang gemarkeerd met het naambordje van de Oorlogsgravenstichting en de militaire graven worden periodiek geïnspecteerd en onderhouden door de servicedienst van de stichting.

Informatie

Ook informatievoorziening is vandaag de dag nog steeds een belangrijke taak van de Oorlogsgravenstichting. Op de website staan de geboren Katwijkers, Rijnsburgers en Valkenburgers geregistreerd die als gevolg van oorlog het leven hebben gelaten en ergens een aantoonbaar graf hebben of op een gedenksteen staan vermeld. Indien beschikbaar is er tevens additionele informatie te vinden over de toedracht van het overlijden van de desbetreffende persoon.

Het oorlogsgraf van Dpl. soldaat Klaas Ros op de NH begraafplaats in Katwijk aan Zee. E. Wolthaus

Klaas Ros

Het laatste wapenfeit van de Oorlogsgraven Stichting, in samenwerking met beheerder Teun Barnhoorn, was het realiseren van een Nederlands oorlogsgraf voor de Katwijker Klaas Ros. Ros viel tijdens de mei dagen van 1940 tijdens de gevechten om vliegveld Ypenburg. In oktober 2020 werd graf N.Ged-0018-P op de Oude N.H. Begraafplaats te Katwijk aan Zee, waarin soldaat Klaas Ros begraven ligt, officieel overgedragen aan de Oorlogsgravenstichting. na ontvangst van de grafakte werd er een nieuwe steen voor het graf besteld. Deze steen werd in juli 2021 geplaatst.