Na de inval van de Duitsers in ons land begon de bezetter meteen zijn invloed op het ambtelijke apparaat en de informatievoorziening in Nederland uit te oefenen. Dit in de vorm van censuur. Op 9 maart 1941 werden de oude omroepverenigingen opgeheven en kwam er een nieuwe, geconcentreerde nationale “Rijksradio” onder directe Duitse controle.

Tante Pos

Ook tante Pos moest er aan geloven, (tante Pos was destijds de bijnaam van de PTT). Gedurende de Tweede Wereldoorlog daalde de hoeveelheid post die de PTT dagelijks te verwerken had. Toch werden er door het postbedrijf jaarlijks nog ongeveer één miljard brieven rondgebracht. Door schaarste aan brandstof was de snelheid waarmee een brief werd bezorgd wel sterk verminderd. Brieven werden vaak niet meer gemotoriseerd vervoerd, maar met behulp van lopende bodes en paard en wagen. Een brief van Groningen naar Den Haag deed er begin 1945 een maand over om op de plek van bestemming te komen.

De Voorstraat wordt Rijnstraat

Katwijk is in de oorlogsjaren meerdere postkantoren rijk. Er zat er onder andere één in de Voorstraat in Katwijk aan Zee en één aan de Voorstraat in Katwijk-Binnen. Deze laatste straat wordt na 1943 omgedoopt naar de Rijnstraat zoals we hem nu kennen. De PTT vindt het allemaal nogal verwarrend twee “Voorstraten” in hetzelfde dorp, en in allebei ook nog eens een keer een postkantoor. Het kantoor in Katwijk-Binnen bevond zich op de hoek van de Groote Steeg en de Rijnstraat. Het werd gebouwd in 1902 naar een ontwerp van H.J. Jesse, en is tot 1955 in gebruik geweest als postkantoor. Daarna werd er een bijkantoor geopend in het voormalig tramwachthuisje aan de Rijnstraat.

Een brief verstuurd naar Amerika door Jannetje Groenewoud uit de Zuidstraat. Leuk detail, ze heeft haar buurtje Lombok ook vermeldt bij het afzenderadres. E. Wolthaus

Censuur

Wilde men in de oorlogsjaren vanuit Katwijk een poststuk versturen naar het buitenland, dan was dit wel mogelijk, maar men kon er op rekenen dat de inhoud bekeken zou worden door de Censuurdienst. De Duitsers waren bang dat het verzet de post zou gebruiken, en dat er geheime informatie in het buitenland terecht zou komen. Door het openen vanwege censuur en het nemen van bepaalde routes liepen de poststukken vaak aanzienlijke vertraging op. Door de oorlog waren er geen rechtstreekse postverbindingen mogelijk. De post vanuit Nederland naar Amerika werd bijvoorbeeld via Lissabon verstuurd. Waarom via Lissabon? Portugal was niet bezet door de Duitse troepen en bleef neutraal. Daardoor konden zowel de Duitse Lufthansa als de Amerikaanse Pan American World Airways gebruik maken van de vliegvelden  in Lissabon om vliegtuigen te laten landen.

Maatschappelijke rol

Naast het bezorgen van de poststukken speelden de Nederlandse Posterijen ook een maatschappelijke rol. In de poststempels werden boodschappen van algemeen nut verwerkt. Het vestigen van de aandacht van de bevolking op de Winterhulpacties of wat te doen bij een luchtaanval werd dan verwerkt in het poststempel.

Het Roode Kruis als postbode

Tijdens het censuurproces werd het poststuk geopend en de inhoud gecontroleerd. Als het akkoord bevonden was door de desbtreffende ambtenaar, werd het weer gesloten en voorzien van een plakstrook voorzien van een “Geöffnet” stempel. Aan het eind van 1944, hoewel het Zuiden al bevrijd was, lag de landelijke postbezorging op haar achterste. Rond 20 oktober 1944 stond een berichtje in de krant dat post bezorging het meeste kans had bij inlevering bij het Rode Kruis. Deze bepaalde dan wat de beste postroute was: bezorging via het Rode kruis of de Posterijen.