Op 5 november 1941 meldt het Leidsch Dagblad dat per besluit van de secretaris generaal van het departement van Binnenlandse zaken van 4 november 1941 mr. E.G. Bisschop, met ingang van 15 november, is benoemd tot nieuwe burgemeester van de gemeente Rijnsburg.

Burgemeester Höweler

Met de komst van Edzard Gerhard Bisschop kwam er een einde aan de eerste bestuursperiode van burgemeester Höweler in Rijnsburg. Pieter Nicolaas Höweler, geboren op 5 november 1891 in Amsterdam was lid van de ARP en in 1939 vanuit de Noord Brabantse gemeente Klundert naar Rijnsburg gekomen. Hij leidde Rijnsburg door de roerige Mobilisatie periode en de daaropvolgende Meidagen van 1940.

Arrestatie

Echter op 31 augustus 1941, de verjaardag van Koningin Wilhelmina, werd als protest tegen de Duitse maatregelen de Wilhelminaboom in Rijnsburg versierd en braken er rellen uit in het dorp. Een dag later werd burgemeester Höweler samen met een dertigtal Rijnsburgse mannen door een eenheid van de Grüne Polizei gearresteerd. Na bijna twee maanden gevangenschap in Polizeiliches Durchgangslager Amersfoort doorgebracht te hebben kwam Höweler weer vrij. Echter kort daarop werd hij als gijzelaar door de Duitsers geïnterneerd in Kamp Sint-MichielsgestelInterneringskamp voor o.a. politici, burgemeesters, geestelijken en advocaten. Gevestigd in het Klein Seminarie Beekvliet in St. Michielsgestel.. Na zijn vrijlating in eind 1943, dook hij onder tot aan de bevrijding in 1945.

Geen gemakkelijke gemeente

Rijnsburg was geen gemakkelijke gemeente om aan het hoofd van te staan. Er was een bestuur dat bestond uit zelfstandig ondernemers en huisjes melkers die meer dan eens hun eigen belang boven het dorpsbelang probeerden te stellen. Met de oprichting van woningbouwvereniging Spinoza was een stap gezet in de strijd tegen de verkrotting. Een nieuw woningplan werd stelselmatig door de gemeenteraad afgewezen totdat de volkshuisvestingssituatie in Rijnsburg landelijk nieuws werd. De inspecteur van Volkshuisvesting greep in en riep in een officieel schrijven de Rijnsburgse gemeenteraad tot de orde.

De aankondiging in het Leidsch Dagblad van 6 november 1941 van de benoeming van Mr. E.G. Bisschop als nieuwe burgemeester van de gemeente Rijnsburg. E. Wolthaus

Verzet

Inmiddels was de oorlog uitgebroken en begon het georganiseerde verzet in Rijnsburg langzaam vaste vormen aan te nemen. Met een gemeente die zojuist hun burgemeester hadden verloren en wiens dorpsgenoten als gijzelaars in gevangenschap zaten was de aanstelling van de jonge Edzard Bisschop al vanaf het begin gedoemd te mislukken. Hoewel het Leidsch Dagblad op 6 november 1941 nog nadrukkelijk meldde dat Bisschop niet bij een politieke partij of beweging was aangesloten, was hij lid van de Nationaal Socialistische Beweging, de NSB. Dat dit bij de Rijnsburgers niet in goede aarde viel was dus geen verrassing.

Secretariaat

Edzard Gerhard Bisschop werd op 26 september 1941 geboren in het Zeeuwse Vlissingen als enige zoon van Frederik Bisschop en Reina Hoberg. Zijn vooropleiding genoot hij aan het Gymnasium in Middelburg en studeerde vervolgens rechten aan de Universiteit van Leiden. Nadat hij in 1937 zijn doctoraal examen had afgelegd was hij werkzaam als volontair medewerker aan het gemeentesecretariaat van Vlissingen en Vlaardingen.

Ontvangst

Op 15 november 1941 om 11:15 is het dan zover, Edzard Gerhard Bisschop wordt samen met zijn verloofde ontvangen in de Raadzaal van het Rijnsburgse gemeentehuis en welkom geheten door loco-burgemeester C.D. van der Vijver. Daar wachtte het voltallig gemeentepersoneel en een delegatie van predikanten, doktoren, schoolhoofden, de commandant van de brandweer, het hoofd van de plaatselijke luchtbescherming en bestuursleden van diverse verenigingen zoals de veilingverenigingen Flora en Bloemenlust, de BoerenleenbankOpgericht eind 19e eeuw door boeren en tuinders. Later door fusering met de Raiffeisen bank opgegaan in de huidige Rabobank. en de Rijnsburgse Groenteveiling.

Toespraak

Loco-Burgemeester van der Vijver begint zijn toespraak met het benadrukken van het karakter van de Rijnsburgers; van nature onafhankelijk, harde werkers met veel energie en ondernemingsgeest. Men is een godsdienstige gemeente waarbij wekelijks kerkbezoek hoog in het vaandel staat. Hoofdbestaansbronnen zijn de teelt van bloemen en bloembollen alsmede de tuinbouw. De financiële situatie van de gemeente werd uitgebreid toegelicht samen met de plannen voor nieuwbouw en sanering van het rioolnet.

Het zij mij tevens vergund een beroep te doen op alle aanwezigen, het personeel van de gemeente, de vertegenwoordigers van kerken, onderwijs en de economische vereenigingen van ons dorp, zich deze houding tot de hunnen willen maken en hun volledigen invloed te laten gelden, opdat er orde en rust heersche, waarmede onze belangen het best zijn gediend.

Loco- burgemeester C.D. van der Vijver, 15 september 1941.

Overdracht

Na de overdracht het bestuur van Rijnsburg door loco-burgemeester C.D. van der Vijver werd de ambtsketen omgehangen en was het woord aan Edzard Bisschop om de eerste worden tot zijn nieuwe gemeente te spreken. Hij benadrukt hierbij dat het huidige burgemeesterschap tweeledig is. Ten eerste het uitvoeren van de voorschriften en bevelen van het centrale gezag en ten tweede dat de wil van het rijksgezag wordt verwezenlijkt en de daar toe strekkende maatregelen door hem worden genomen. Hij gaf tevens aan dat het hem bekend was dat er in Rijnsburg werd aangespoord tot burgerlijke ongehoorzaamheid en dan men hier zich onder geen beding moest inlaten.

Juist in een bezet gebied dient er uitdrukkelijk voor gezorgd te worden dat voorschriften en wel die betreffende de openbare orde inzonderheid, loyaal en zonder voorbehoud worden nageleefd. Het zou volkenrechtenlijk reeds ontoelaatbaar zijn, en wij zouden ons er mede buiten de wet stellen, zoo dit anders ware.

Burgemeester E.G. Bisschop, 15 september 1941

Collaboratie

Bisschop gaf aan dat de Winterhulp organisatie en de Nederlandsche Volksdienst konden rekenen op zijn volledige steun en medewerking. Hij benadrukte hierbij dat de Winterhulp en de Volksdienst niet alleen konden bestaan vanuit de overheid maar dat deze ook door de plaatselijke bevolking gedragen diende te worden. Uiteindelijk zijn voorgenoemde collaborerende organisaties in Rijnsburg nooit echt van de grond gekomen.

Vertrek

Bisschop houdt zich vervolgens in de loop van 1942 bezig als voorzitter van een comité dat zich bezighoudt met melkverstrekking op de Rijnsburgse scholen en de kap en verkoop van een honderdtal iepen bomen langs de Sandtlaan. Van de sociaal economische hervormingsplannen en de geplande nieuwbouw kwam vanwege de schaarste van de benodigde bouwmaterialen bar weinig terecht. Van een vruchtbare samenwerking tussen Bisschop en de Rijnsburgse gemeenteraad was er eveneens geen sprake. Op zaterdagmiddag 22 augustus neemt Edzard Bisschop afscheid van het voltallige gemeente personeel in de Raadzaal van het Rijnsburgse gemeentehuis. Gemeente secretaris F. de Goede en Chef der Politie W. van Veen spreken enkele woorden en bedanken hem voor de samenwerking.

‘s-Gravenzande

De jonge NSB burgemeester vertrekt vervolgens met stille trom na benoeming tot burgemeester van de gemeente ‘s-Gravenzande in het Zuid Hollandse Westland. Als vervanger wordt Geert Hermans, afkomstig uit de gemeente Ouddorp, aangesteld als nieuwe burgervader van Rijnsburg. Dat Hermans uit geheel ander politiek hout gesneden is wordt snel duidelijk. Hij sluit zich aan bij het Rijnsburgse verzet, iets wat hem uiteindelijk fataal zou worden.